Οι Δύο Λοβοί του Εγκεφάλου

Συνέντευξη με τον Δρ. Φυσικών Επιστημών,  Κωνσταντίνο Τομόπουλο

Κύριε Τομόπουλε, γιατί ο άνθρωπος έχει δύο λοβούς; Κατά τη γνώμη σας τι εξυπηρετεί ο ένας και τι ο άλλος;

Ο ένας λοβός του εγκεφάλου είναι εκείνος ο οποίος επεξεργάζεται τις πληροφορίες των αισθήσεων και δημιουργεί τον εξωτερικό παράγοντα μέσα στον οποίο ζει ο άνθρωπος, και ο άλλος λοβός του εγκεφάλου αφορά τον άνθρωπο αυτόν καθ’ εαυτό, δηλαδή αποτελεί ένα μέρος της ατομικής προσωπικότητας. Ως στόχο έχει την αξιοποίηση των πληροφοριών, τη δημιουργία των αφηρημένων εννοιών, την επεξεργασία και τη συνεχή αφομοίωση καινούργιων εννοιών.

Ολόκληρη αυτή η μεταβιολογική φυσική οντότητα που τη χαρακτηρίζουμε ως ανθρωπότητα –έτσι την έχετε περιγράψει μέσα από τις διαλέξεις σας– βρίσκεται σήμερα σε ένα πολιτικοοικονομικό αδιέξοδο. Κρίση είχαμε και παλαιότερα, όπως και τώρα. Είναι κάτι που δεν αλλάζει στο πέρασμα όλων αυτών των χρόνων. Αυτό τι σημαίνει κατά τη γνώμη σας;

Η λέξη κρίση η ίδια αυτή καθ’ εαυτή. Προέρχεται από το ρήμα κρίνω και σημαίνει ότι κάθε τι το οποίο το αντιμετωπίζω, το κρίνω. Μπορεί να το αντιμετωπίσω με κρίση ή χωρίς κρίση. Δηλαδή θα το πάρω όπως είναι ως δεδομένο ή θα το κρίνω για να το τροποποιήσω και να το κάνω όπως το αισθάνομαι εγώ. Ο δικός μου εγκέφαλος δημιουργεί μια σχέση με αυτή την έννοια ή αυτό το πρόβλημα και αυτό το πράγμα είναι κρίση. Ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση εκ των πραγμάτων να κρίνει όλα τα πράγματα, διότι θα ήταν πολύ δύσκολη η ζωή του. Γι’ αυτό το λόγο παίρνει ένα μεγάλο ποσοστό του περιεχομένου της συνειδήσεώς του. Είναι γνώση χωρίς κρίση. Δηλαδή άκουσε, έμαθε και το αναπαράγει κι αυτός. Ελάχιστα πράγματα κάθεται να τα αναλύσει και να τα κρίνει. Όσα πράγματα τον βολεύουν και δεν έχει προβλήματα με τις απόψεις του, παραμένει σε αυτές. Την ώρα όμως που θα δει ότι οι απόψεις όπως τις έχει ενσωματώσει δεν καλύπτουν τις ανάγκες για να ερμηνεύσει τα γεγονότα από το περιβάλλον του, τότε περνάει σε μια φάση κρίσης. Αρχίζει να σκέφτεται και να κρίνει. Το δημοκρατικό πολίτευμα στους αρχαίους Έλληνες με την ισότητα των πολιτών απέναντι στις ευθύνες για το κράτος και για την πολιτεία, ήταν διαφορετικό από το δικό μας δημοκρατικό πολίτευμα. Ο καθένας είχε τη δυνατότητα να συγκρίνει κάθε φορά τις δικές του απόψεις με τις απόψεις εκείνου που μιλούσε και ρητόρευε. Δεν περίμενε να τον πιέσουν τα γεγονότα, όπως κάνουμε εμείς, για να δει τηλεόραση, να διαβάσει εφημερίδα και να πληροφορηθεί τι σκέπτονται οι άλλοι για τα προβλήματα τα οποία αφορούν και τον ίδιο.

Τι εννοείτε όταν κάνετε λόγο για την ανάγκη κρίσεως από τον άνθρωπο;

Ο άνθρωπος αισθάνεται την ανάγκη να κρίνει όταν τα δεδομένα τα οποία έχει ως βάση των γνώσεών του και τα γεγονότα τα οποία συμβαίνουν καθημερινώς δεν ταιριάζουν και πρέπει να γίνει κάποια προσπάθεια να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας για να μπορέσουμε να καταλάβουμε, να αξιοποιήσουμε και να κατανοήσουμε τα γεγονότα.

Κύριε Τομόπουλε, κάπως έτσι μπορούμε να ξεπεράσουμε την αδράνεια στη Δημοκρατία;

Η ισορροπία στη Δημοκρατία διασφαλίζει την αδράνεια. Δηλαδή αν οι νόμοι ταιριάζουν με τις ανάγκες των ανθρώπων, τότε ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να νομοθετεί σε μια δημοκρατία που όλοι οι άνθρωποι μετέχουν στην επιλογή των νόμων με τους οποίους θα κυβερνηθούν. Όταν οι νόμοι ικανοποιούν, δεν υπάρχει η ανάγκη της κρίσεως. Όταν οι απόψεις επιβάλλονται και βλέπει ότι αυτές οι απόψεις που επιβάλλονται είναι σωστές, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα Δημοκρατίας, δηλαδή ενεργοποιήσεως της Δημοκρατίας για να επέλθει κάποια αλλαγή και προσαρμογή στην καθημερινότητα.

Οι πιθανότητες μπορούν ή όχι να δώσουν την πρόβλεψη της εξέλιξης των γεγονότων του περιβάλλοντός μας; Αναφέρομαι σε αυτές που βλέπουμε ως απλές πιθανότητες στην καθημερινότητα και εκείνες των μαθηματικών. Εσείς πιστεύετε ότι δείχνουν την ακριβή εξέλιξη των γεγονότων, και αν ναι, σε ποιο βαθμό;

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να κρίνει ποτέ, προσπαθεί μόνο να προβλέψει τα γεγονότα για λόγους ασφάλειας, συμφέροντος κ.λπ. Αλλά οι δυνατότητες που έχει, όσον αφορά την πληροφορία και την πραγματική σχέση των πραγμάτων μεταξύ τους, δείχνουν τι σχέση έχουν. Αυτό το κάτι για την εύρεση της εξέλιξης δεν μπορεί να το βρει ποτέ με ακρίβεια ο άνθρωπος, ούτε μπορεί να το διασφαλίσει. Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχει ελευθερία σχέσεως και αποφάσεως για όλους και σε όλα τα επίπεδα. Να προβλέψεις τα γεγονότα είναι ουσιαστικά αδύνατον.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις με τις οποίες ο άνθρωπος ξεπερνά την εντροπία και την αδράνεια, ξεπερνά κάθε κρίση και επιβιώνει ο μεταβιολογικός οργανισμός και έτσι η ανθρωπότητα είναι σε θέση να μπορεί να διασφαλίσει έναν επαρκή δημιουργικό χαρακτήρα γνώσης;

Ο προορισμός του ανθρώπου είναι να γίνει ένας καλύτερος άνθρωπος, να μη δεσμεύεται από τα ψυχικά και πνευματικά δεδομένα, αλλά να βρίσκεται ο εγκέφαλος σε μια ενεργοποιημένη κατάσταση και σε κάθε περίπτωση να ψάχνει να βρει την αλήθεια χωρίς να τα δέχεται ως δεδομένα. Όσο λιγότερα δεδομένα έχει όταν ξεκινάει μια σκέψη, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να πάρει σωστές αποφάσεις. Σύμφωνα με το σύστημα που δουλεύει ο εγκέφαλος, για να μπορεί ο άνθρωπος να κρίνει, βασίζεται σε δεδομένα τα οποία δεν είναι ποτέ ασφαλή, διότι η πληροφορία την οποία έχουμε είναι πάντοτε έμμεση. Τα μάτια βλέπουν ένα μέρος του κόσμου που είναι προορισμένα να βλέπουν, και τα αυτιά μας ακούν ορισμένους ήχους που είναι προορισμένοι να είναι κατανοητοί για τον άνθρωπο. Από εκεί και πέρα όμως, υπάρχει ένας άπειρος κόσμος τον οποίον δεν μπορεί ο άνθρωπος να τον πλησιάσει ούτε με τις αισθήσεις ούτε με τη λογική. Τη λογική τη δημιουργεί μια προσωρινή λογική, η οποία ερμηνεύει προσωρινά τις αισθήσεις, δίνει την ασφάλεια της επιβίωσης, αλλά μετά από ελάχιστο χρονικό διάστημα αρχίζουν και μπαίνουν οι αμφιβολίες βλέποντας την καθημερινότητα. Οπότε ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση όσον αφορά την πληροφορία και τις γνώσεις.

Όλα αυτά που λέμε τόσο καιρό, είναι μέσα στα “Μετά τα Φυσικά” του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης, δεν έδωσε όνομα σε όλα αυτά αλλά στην ουσία εννοεί όσα λέτε εσείς, απλώς εσείς εμβαθύνετε στα λεγόμενα του Αριστοτέλη και σε κάποιους τομείς που έχετε φιλοσοφήσει.

Στις σκέψεις και την επιστήμη που ανέπτυξε ο Αριστοτέλης, χρησιμοποίησε τις πληροφορίες τις οποίες του παρείχαν οι αισθήσεις του. Γι’ αυτό το λόγο οτιδήποτε βρίσκεται πέραν της αμέσου αντιλήψεως δια των αισθήσεων, δεν μπορούσε –για τον Αριστοτέλη– να είναι επιστήμη, διότι του έλειπαν οι πληροφορίες. Δεν είχε το “πακέτο” των πληροφοριών που χρειαζόταν και που έβλεπε ότι αυτό το “πακέτο” δεν ήταν επαρκές, έλεγε ότι δεν μπορεί να πάει παραπέρα, δεν μπορεί να κάνει πείραμα, δεν μπορεί να κάνει ουσιαστικά τίποτα. Μια κλασική περίπτωση όπου ο Αριστοτέλης δεν έχει επαρκή κρίση για τα πράγματα, είναι ότι δεν θεωρούσε την πολιτική ως ανεξάρτητη από την οικονομία, κάτι το οποίο είχα επισημάνει επανειλημμένως στις διαλέξεις μου. Αυτό το πράγμα για την εποχή του αποτελούσε μια αλήθεια η οποία δεν αμφισβητείται. Εμείς όμως σήμερα ξέρουμε ότι ο άνθρωπος είναι ζώον οικονομικόν, δηλαδή η πολιτική αποτελεί ένα μέρος της οικονομίας. Γι’ αυτό λέμε πολιτική οικονομία, αλλά υπάρχει και η οικιακή οικονομία, η συμπαντική, υπάρχουν ένα σωρό οικονομικές σκέψεις που όταν βάλουν μέσα έννοιες όπως η αδράνεια ή η εντροπία, έχουμε μια εντελώς διαφορετική πολιτική άποψη από εκείνη που θα είχαμε αν περιοριζόμασταν στα κλασικά γεγονότα τα οποία θεωρούσε πολιτικά ο Αριστοτέλης.

Η μεταφυσική απ’ όσο βλέπουμε βρίσκεται σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Όμως δεν έδωσε όνομα σε αυτά ο Αριστοτέλης. Στο “όργανο” μπήκαν μετά από τα φυσικά και έτσι τα είπαμε μεταφυσικά. Γιατί δεν έδωσε όνομα κατά τη γνώμη σας;

Για να δώσεις κάποιο όνομα πρέπει να έχεις κάποια εμπειρία, ακουστική ή οπτική. Μπορούσε να μιλήσει για τη μουσική, την κληρονομικότητα, για τη γνώση την οποία παίρνει ο άνθρωπος από το περιβάλλον. Πολλά που γνωρίζουμε εμείς σήμερα δεν τα ήξεραν. Π.χ. δεν γνώριζαν το DNA. Κάτι άλλο που είναι επίσης σημαντικό, είναι ότι δεν είχαν την απαραίτητη τεχνολογία για την απόκτηση των συγκεκριμένων γνώσεων. Η εξέλιξη ήλθε από την εποχή που εισήχθη ο απειροστικός λογισμός από το Νεύτωνα και το Λάιπνιτς στα μαθηματικά. Με την έννοια του απείρου μπόρεσαν τα μαθηματικά και φθάσανε εκεί που φθάσανε σήμερα, να ανακαλύψουν τους νόμους της φυσικής. Καθετί που είναι επιστημονικό, πρέπει να συνδέεται με αριθμούς και με ποσότητες για να μπορεί να εκφραστεί και μαθηματικά.

Μαρία Σ. Άνθη Δημοσιογράφος – Συγγραφέας
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ – Ο ΑΙΘΕΡΑΣ ΘΕΟΣ.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΕΞΙΤΥΠΟΝ. ΑΘΗΝΑ 2015