Ο ψυχικός μας κόσμος είναι πνευματικός

Ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου είναι πνευματικός. Μπορεί όμως να εκπληρώνει συνεχώς σκοπούς και αξίες που δεν υπάγονται στο πνεύμα αλλά στην ύλη. Οι υλικές αξίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Είναι αυτές που αντιλαμβανόμαστε, άρα τις βλέπω, τις ακούω, τις φαντάζομαι, τις αγγίζω. Κι εκείνες που νομίζουμε ότι είναι πνευματικές, αλλά κι αυτές τελικά ανήκουν στην ύλη κι εκφράζονται με μια σειρά από φραστικές παραστάσεις που δεν είναι τίποτε άλλο από αισθήσεις οι οποίες ανήκουν στην ύλη. Διακρίνουμε κι εκείνες που εκφράζονται με ύλη γιατί αυτήν απεικονίζουν τελικά αλλά κατάγονται από το πνεύμα.

Για να γίνουν κατανοητές όλες αυτές οι έννοιες, θα χρειαστούμε μια σειρά από εννοιολογικά εργαλεία για την αποσαφήνιση και την απαλλαγή όλων εκείνων των αιτιών που χαρακτηρίστηκαν για την ανθρώπινη ιστορία από πολλούς διανοούμενους ως μεγάλη επιβολή. Τέτοια εργαλεία είναι αυτά της θρησκείας, του πολιτεύματος, της κοινωνίας, του ευρύτερου πολιτισμού μας. Το πνεύμα, η συνείδηση, ο νους γενικά θα πρέπει να κρίνει και να ερευνά όχι βάσει της αρχής ότι ο Θεός όρισε τους ηθικούς άγραφους νόμους, ούτε όμως και γιατί η θεωρία π.χ. του τάδε φιλοσόφου, μηδενίζει κάτι που στην ουσία δεν μπορούμε, διότι και πάλι δε θα ξεχωρίσουμε το αιώνιο από το φθαρτό.

Ο νους θα πρέπει να κρίνει και να ερευνά έξω από κλισέ, να μην έχει μπει σε διάφορα καλούπια κάτι που συμβαίνει συχνά πυκνά εκ των προτέρων μιας έρευνας, η ευθυκρισία συνιστάται από ουδετερότητα, φωτίζοντας αθέατες πτυχές του αντικειμένου, με ποικίλους τρόπους μη χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της οντολογίας όσο μπορούμε, αφήνοντας τους άλλους στο τέλος να βγάλουν τα συμπεράσματά τους και να πουν τη γνώμη τους. Διαφορετικά ασκούμε προπαγάνδα.

Επειδή προαναφερθήκαμε στο Μαρξ και τον Έγκελς περί θρησκείας, παραθέτω ένα μέρος από την «κριτική της φιλοσοφίας του δικαίου του Χέγκελ» που λέει τα εξής: « Η θρησκεία είναι η ανακούφιση του καταπιεσμένου πλάσματος, είναι η ψυχή ενός κόσμου χωρίς καρδιά και η ψυχή των άψυχων συνθηκών. Είναι το όπιο του λαού. Λίγοι αντιλαμβάνονται τι ακριβώς εννοούσε ο Μαρξ με τα παραπάνω λόγια, αφού το απόσπασμα αυτό συνήθως παραμορφώνεται για να δώσει το νόημα ότι η θρησκεία είναι το όπιο του λαού, δηλαδή ένα ναρκωτικό που δινόταν στους ανθρώπους από εξωτερικές δυνάμεις ενώ η πρόταση που προηγήθηκε αγνοείται» (Φίσερ, χ.χ.ε., σελ. 20).

Η άποψη του Μαρξ για τη θρησκεία όμως δεν έμενε στο όπιο, ήταν βαθύτερη διότι έβλεπε για το προλεταριάτο τη θρησκεία ταυτόχρονα σαν «έκφραση της πραγματικής αθλιότητας» και σαν «διαμαρτυρία κατά της πραγματικής αθλιότητας».

Γράφει η Μαρία Σ. Άνθη
Η επανάληψη… Το άνοιγμα των πυλών